دستورالعمل های زیر به عنوان مرامنامه ای نوشته شده است و مجموعه ای است از بایدها و نبایدهایی که کارکنان آزمایشگاهی باید به عنوان الزامات ایمنی در آزمایشگاه ها بدان عمل کنند. کلیه ی الزامات براساس اصول حفاظت و ایمنی کارکنان آزمایشگاه مرکز کشوری مدیریت سلامت و ایزو 13485 بیان شده است.
- باید همیشه دستکش از جنس لاتکس، نیتریل و یا وینیل در تمام بخش های فنی موجود باشد.
- جعبه کمک های اولیه و مکان مناسب جهت ارائه ی کمک اولیه در آزمایشگاه وجود داشته باشد.
- آزمایش هایی که عملکرد ایمن و مناسب هود را تضمین می کنند، بر اساس استاندارد NFS/ANSI49 به قرار زیر هستند:
آزمایش جریان هوای منظم و یکپارچه: این آزمایش در فضای خارج سطح انجام می شود. از محکم بودن اتصالات، لحیم کاری ها و احتمال نشت مطمئن می شویم.
آزمایش نشت فیلتر: بی نقص بودن فیلترها، محل و قاب آنها را تعیین می کنیم.
آزمایش افزایش دما: زمانی که هواکش و لامپ های داخل هود ایمنی روشن است، حداکثر افزایش دما را ارزیابی می کنیم.
آزمایش شدت نور: شدت نور در سطح کار دستگاه هود را تعیین می کند.
آزمایش دود: این آزمایش تعیین میکند آیا جریان هوای ورودی به داخل کابینت، تمام فضا را در بر می گیرد و آیا هوایی که مستقیما به سمت پایین هود حرکت می کند دوباره به داخل بر می گردد؟
انواع فیلتر های مورد استفاده در هودها و طول عمر آنها عبارت اند از:
فیلتر هپا: اغلب در هودهای لامینار مورد استفاده قرار می گیرد که بر اساس نیاز و ابعاد دستگاه از اندازه های مختلف تشکیل شده است، که با جذب ذرات معلق در هوا مانع انتشار آلودگی می شود. طول عمر فیلتر هپا بطور میانگین 3 سال یا 1500 ساعت می باشد.
فیلتر اوپا: فیلتر اوپا دارای راندمان بالاتری نسبت به فیلتر هپا است و 99.99 درصد ذرات تا قطر 12 میکرون را جذب می کند و نسبت به فیلتر هپا، از طول عمر کمتر و قیمت بیشتری برخوردار است.
- تمام تجهیزات اندازه گیری باید کالیبراسیون داشته باشند. بطور نمونه: سختیگیر آب، سمپلر، بن ماری، فور، دماسنج (اعم از : عقربه ای، جیوه ای ودیجیتال و …)، حتی اگر تجهیزات مکانیکی باشند.
- داشتن سیستم برق اضطراری برای بخش آزمایشگاه به دلیل انجام مداوم و طولانی مدت آزمایشات که با قطعی برق و خاموشی دستگاه دچار خطا شده و ممکن است با خاموشی تهویه هوا محیط دچار آلودگی شود.
- استفاده از UPS نیازمند رسیدگی و بازدید دوره ای دستگاه و باطری های آن است، به دلیل اینکه دستگاه UPS به دوصورت باطری داخلی و باطری خارجی است، باید باطری های آن بصورت دوره ای کیفیت آن ارزیابی شود.
- علاوه بر وجود دوش و چشم شوی در آزمایشگاه شیمی، راهنمای کاربری آن نیز باید وجود داشته باشد.
- استفاده از وسایل حفاظت فردی در کلیه بخش اجباری است، اعم از: استفاده از روپوش و کفش مناسب و… . اما در برخی بخش ها علاوه بر الزامات ایمنی در آزمایشگاه ها به صورت عمومی، الزامات بیشتری برای ایمنی افراد نیاز است، از جمله بخش X-RAY که بخش های پر ریسک و منطقه پرخطری است. از جمله الزامات بخش X-RAY میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
داشتن لباس مناسب یا لباس سربی.
دیوار سربی (پارتیشنی که در بین آن لایه ای سربی وجود دارد. در صورت وجود دیوار سربی در زمان استفاده اگر در محیط هستید بدون داشتن لباس سربی نیز امکان کار با دستگاه برای شما میسر می باشد.)
فیلم بج وسیله ای است برای اندازه گیری پرتوگیری افرادی که در محیط حضور دارند که باید استفاده شود. درصورت امکان، استفاده از دوزی متری شخصی نیز بهتر است.
دوزی متری محیطی برای اندازه گیری تاثیر رادیو اکتیو بر محیط است و وجود آن در محیط توصیه می شود.
استفاده از تهویه مناسب در تمام ساعات شبانه روز به دلیل جلوگیری از بالارفتن دمای اتاق X-RAY
انجام معاینات بادقت بالاتر و پارامتر های بیشتر در معاینات ادواری برای افرادی که در بخش تصویربرداری کار می کنند.
- عدم استعمال دخانیات، نوشیدن و آشامیدن در تمام واحد آزمایشگاه.
- استفاده از سختی گیر آب برای ارزیابی سختی آب حتی تست آب مقطر و دستگاه تولید کننده آب مقطر تهیه شود.
- استفاده از شیلد شیشه ای (در بخش کوره به دلیل پایین بودن دمای ذوب پلاستیک، امکان استفاده از شیلد پلاستیکی نیست.)
- برنامه ریزی واشینگ کلی آزمایشگاه (منظور از واشینگ کلی این است که علاوه بر شست و شوی روزانه، بر اساس زمانبندی مشخص شده یک روز در ماه یا کمتر، کل واحد آزمایشگاه ضدعفونی و شست وشو شود.)
- استفاده از علائم هشداردهنده مختص هر واحد در آن واحد
- مشخص بودن مواد شیمیایی قابل اشتعال
- آموزش مواجهه با خطرات ایمنی و محیط زیستی واحد اعم از پاشش مواد شیمیایی، افزایش پرتودهی دستگاه X-RAY و…
- در آزمایشگاه نصب تجهیزات و یا قراردادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور و یا کار کارکنان ایجاد نماید.
- استفاده از وسایل حفاظت فردی برای ورود افراد میهمان به آزمایشگاه
- جانمایی بر اساس روند استفاده از تجهیزات صورت پذیرد.
- جنس لوله های فاضلاب آزمایشگاه باید از نوع مقاوم در برابر اسیدها و بازها باشد.
- دیوار اتاق های آزمایشگاه باید حداقل از کف تا ارتفاع 60/1 متری قابل شست وشو باشد.
- در هر آزمایشگاه و انبار باید لوازم اعلام و اطفاء حرق سیار و ثابت متناسب با نوع کار نصب گردد.
- انبار داری، حمل و نقل و دفع ضایعات مواد رادیو اکتیو باید ایمن بوده و از بروز هرگونه انتشار جلوگیری شود.
- هنگام کار، لامپ UV باید خاموش باشد.
- در مکان هایی که تجهیزات الکتریکی وجود دارد باید به نکات زیر توجه کرد:
در محیط مرطوب از تجهیز ضد آب استفاده شود.
در محیطی که احتمال انتشار گاز قابل اشتعال وجود دارد از ادوات برقی ضدجرقه استفاده شود.
کلیه تابلوهای برق باید در محل مناسب استقرار یافته و مجهز به کف پوش عایق پیرامون آن باشد.
کلیه ادوات برقی و ابزار انتقال برق، نظیر کابل ها، اتصالات مربوطه و…، سالم و پوشش عایق داشته باشند.
- اطلاعات شیمیایی و ایمنی موارد موجود باشد.
- دستور العمل جابجایی مواد وجود داشته و طبق آن عمل شود.
- مواد واکنش پذیر باید دور از حرارت، ضربه واصطکاک نگهداری شود.
با توجه به اهمیت کار در آزمایشگاه ها، الزامات ایمنی در آزمایشگاه ها شامل موارد بسیاری می شود که در متن فوق به مواردی از آن ها اشاره شد.
