در حالی که حیات در زمین وابسته به عنصر با ارزش آب است، متأسفانه کم توجهی به دلیل فراوانی، ارزانی و در دسترس بودن، باعث نابودی تدریجی آن شده به گونه ای که علائم بحران از مدت ها پیش آشکار بوده و با ادامه روند موجود، در آینده ای نه چندان دور، جهان را با فاجعه ای عظیم مواجه خواهد ساخت. افزایش جمعیت جهان همراه با رشد روزافزون جوامع شهری و صنعتی منجر به تقاضای بیشتر و افزایش سطح مصرف آب شده است. روزانه حدود 80% از آب مصرفی که اصطلاحا به آن آب تمیز نیز گفته می شود، به فاضلاب تبدیل می شود. فاضلاب را می توان به دو دسته آب سیاه و خاکستری طبقه بندی کرد. اگرچه هر دو فاضلاب هستند اما سطح آلودگی آن ها متفاوت است.
آب خاکستری مطابق تعریف مبحث 16 مقررات ملی ساختمان- تأسیسات بهداشتی، آب غیرآشامیدنی تحصیل شده از فاضلاب خروجی از دستشویی، وان، زیردوشی، لگن یا ماشین رختشویی است. مراحل کلی درسیستم بازچرخانی آب خاکستری عبارت است از 1) جمع آوری آب خاکستری، 2) تصفیه آب خاکستری، 3) بازچرخانی آب بازیافت شده (آب خاکستری تصفیه شده) در محل (استفاده در همان ساختمان) یا تحویل آن جهت مصارفی غیر از مصارف داخلی
آب سیاه به فاضلاب موجود در سرویس بهداشتی و توالت که حاوی مدفوع و ادرار و پاتون های بیماری زا است، گفته می شود. آب آشپزخانه ها نیز به دلیل آلودگی توسط عوامل بیماری زا و چربی، اغلب به عنوان آب سیاه در نظر گرفته می شوند.
علت نامگذاری آب خاکستری چیست:
آب خاکستری اصولاً نام خویش را از ظاهر تیره‌ای دریافت کرده‌اند، که حد واسط آب آشامیدنی با مفهوم «آب سفید» و «گنداب‌های توالتی» یا «آب سیاه» می‌باشند.
اهداف اصلی استفاده از آب های بازیافتی :
در بسیاری از کشورهای پیشرفته و مدرن جهان از آب شرب که قابل آشامیدن است برای استفاده های عمومی نظیر آبیاری گیاهان یا سیفون استفاده نمی شود بلکه از منابع دیگری همچون آب خاکستری برای این کار استفاده می‌شود. از همین رو برای این کار از اقدامات مناسبی برای ساخت سیستم تصفیه آب نیز صورت گرفته است تا با کمترین هزینه ممکن، برای ساختمان هایی با چند طبقه مسکونی و اداری در ابعاد کوچک بتوان این سیستم را راه اندازه کرد و از هدر رفت بیش از ۸۰ درصد از آب مصرفی از منازل و ادارات نیز جلوگیری نمود.
معرفی کاربرد آب خاکستری و یا همان بازیافتی :
یکی از موارد پر استفاده از آب ها کاربرد آن در آبیاری گیاهان می باشد. استفاده از آب های خاکستری برای آبیاری تا حد زیادی مصرف آب را کاهش می دهد. در ادامه کاربرد های دیگر آب های بازیافتی را برسی می کنیم.
- آبیاری فضاهای سبز مزارع و پارک ها
- تأمین آب مورد نیاز کارخانجات
- پرکردن فـلاش تـانک ها
- سرویس های بهداشتی عمومی
- شستشوی محوطه و پارکینگ
- شستشوی ماشین ها
ارزش های استفاده از آب خاکستری چیست :
- بازگردانی آب و استفاده مجدد از آب تصفیه شده
- صرفه جویی در مصرف آب شرب
- استفاده صحیح از آب شرب که با هزینه های زیادی تولید می شود
- صرفه جویی در هزینه های مصرفی
- امکان آبیاری فضای سبز به صورت خودکار و با زمان بندی مشخص
- جلوگیری از اتلاف آب، به خصوص در مکان های عمومی مانند مدارس، ادارات و مجتمع های مسکونی
- کاهش میزان مهاجرت از روستاها و شهرها و بهبود وضع زندگی مردم
- عدم گرفتی لوله ها به دلیل غلظت پایین مواد آلی
آب خاکستری در ساختمان؛ به چه روش هایی می توان جمع آوری کرد؟
جمع آوری آب خاکستری در ساختمان به روش های زیر انجام می شود:
- جمع آوری دستی: ساده ترین راه برای جمع آوری آب خاکستری به روش دستی است. این روش را می توانید در خانه استفاده کنید.
- لوله کشی: این روش برای خانه های حیاط دار مناسب است. می توان با لوله کشی آب خاکستری را در مخزنی جمع کرد و برای آبیاری و شستشوی حیاط و محوطه استفاده کرد.
- ادغام سیستم جمع آوری آب خاکستری به شبکه فاضلاب ساختمان: این راهکار از دو روش قبلی گرانتر است و نیاز به تعمیر و نگهداری دوره ای دارد.
بازیافت آب خاکستری در ساختمان، این نکته ها را رعایت کنید.
امروزه فاضلاب حاصل از شستشو در ساختمان که همان آب خاکستری است با آب حاصل از سرویس بهداشتی (آب سیاه) با هم مخلوط شده و از ساختمان خارج می شوند. در نتیجه اولین قدم برای بازیافت آب خاکستری تفکیک این دو نوع فاضلاب است. در صورتی که کل ساختمان سیستم تفکیک را نداشته باشد بهترین روش جمع آوری آب خاکستری به روش دستی است.
برای استفاده مجدد از آب خاکستری بهتر است:
- استفاده از مواد شوینده شیمیایی به حداقل ممکن برسد.
- از مواد شوینده، صابون و مایعات شوینده با حداقل میزان سدیم استفاده شود.
- از فیلترهای شفاف و تمیز برای ماشین لباسشویی استفاده شود.
- مواد شوینده کف، فرش و در و پنجره در ظرفشویی تخلیه نشود.
بازیافت آب خاکستری، موانع و معایب آن کدام است؟
با اینکه استفاده از آب خاکستری مزایای زیادی دارد و در بلند مدت و با وجود زیرساخت های لازم کاهش چشمگیری در مصرف آب خواهد داشت ولی برخی از موانع و معایب باعث کم توجهی به این ایده شده است. برخی از معایب و موانع بازیافت آب خاکستری عبارتند از:
- هزینه ی بالا: خرید، نصب، تعمیر و نگهداری سیستم های جداسازی پس آب ساختمان هزینه بالایی دارد.
- محدودیت زمانی: پس آب ساختمان در مدت 24 ساعت باید تصفیه و استفاد شود تا احتمال بوگرفتن و گندیدگی آن کاهش یابد.
- عدم آگاهی: استفاده مجدد از آب خاکستری نیاز به آگاهی و اطلاع رسانی برای عامه مردم دارد.
نکاتی که باید درباره آب خاکستری بدانید!
- آب خاکستری به هیچ وجه قابل آشامیدن نیست.
- از این آب نباید بر روی قسمت هایی از گیاهان نیز افشانه کرد چرا که برای سلامت و بهداشت گیاهان نیز مفید نمی باشد.
- هرگز نباید آب خاکستری را ذخیره کنید و لازم است که توجهی نسبت به میزان زمین کشاورزی و آب خاکستری نیز برقرار نمایید.
- با آب خاکستری تصفیه نشده اقدام به آبپاشی زمین کشاورزی یا دیگر مواردی که مورد استفاده دارد نیز نپردازید و سعی کنید که از آب به صورت زیر سطحی نیز بهره ببرید.
- نکته ای که وجود دارد این است ۶۶ % از کل آب خاکستری را آب آشپزخانه ها تشکیل می دهند. اما این آب به دلیل اینکه با موادی نظیر ذرات مواد غذایی، روغن پخت و پز، گریس و مواد تمیز کننده از قبیل پودر ماشین ظرفشویی و … نیز آلوده است، به عنوان منبع خوبی برای آب خاکستری به شمار نمی رود. دلیلش هم این است که مواد تمیز کننده دارای خاصیت قلیایی بوده و حاوی مواد شیمیایی هستند به خاک، گیاهان و آب های زیرزمینی صدمه ی شدیدی وارد می سازند. از همین رو آبی که از شپزخانه بدست می آید در برخی مناطق جهان جزء منابع آب خاکستری قرار نمی گیرد. ذرات غذایی جامد و چربی ها به سختی توسط میکروارگانیزم ها تجزیه می شوند و در نتیجه باعث انسداد در سیستم آبیاری می گردند و سبب می شوند که خاک نتواند آب را به خود جذب کند.