- سیلندر : کليه سيلندرهايی که گازهای فشرده درون آنها ذخيره می شود، سیلندر اطلاق می شود.
- سیلندرهای تحت فشار زیاد: سيلندرهای تحت فشار زياد سيلندرهایی می باشند که از فولاد بدون درز ساخته شده و گنجايش آبی آنها از 450 کيلوگرم بيشتر نبوده و فشار آنها از 130 آتمسفر کمتر نباشد.
- با توجه به اينکه سيلندرها عموماً حاوی گازهای فشرده قابل اشتعال يا غير قابل اشتعال می باشند لذا دارای نيروی بالقوه زيادی بوده همچنين برخی از سيلندر ها حاوی گازهای سمی، قابل اشتعال، محرک، خفقان آور و … می باشند، لذا رعايت نکات ايمنی در زمان های حمل، انبارش، نگهداری و استفاده از آنها الزامی است.
- در صورت حمل، نگهداری و يا استفاده نادرست از سيلندرها، امکان تبديل شدن آنها به يک راکت وجود دارد که قدرت سوراخ نمودن ديوارهای ساختمان ها را نيز دارد .
- خواص گازهای موجود در سيلندرها خطرات ويژه ای را ايجاد می نمايد. گازهای صنعتی به لحاظ خواص گازها به صورت زير دسته بندی می گردد:
گازهای اکسيد کننده: گازهايی نظير اکسيژن که به خودی خود نمی سوزند ولی به عمل سوختن کمک می نمايند.
گازهای بی اثر: گازهايی نظير ازت و … که به اشتعال کمک نمی کنند و با يکديگر نيز واکنش نمی دهند ولی موجودات زنده به دليل کاهش يا حذف اکسيژن از محيط توانايی ماندن در اين گازها را ندارند.
گازهای قابل اشتعال: گازهايی نظير پروپان، بوتان، استيلن و … که در صورت موجود بودن اکسيژن در محيط و افزايش دما يا وجود منبع جرقه آتش گرفته و می سوزند. برخی از اين گازها نظير سيلان و فسفين نيازی به حرارت و جرقه نداشته و در صورت تماس با هوا به خودی خود و آنی مشتعل می شوند.
گازهای سمی: گازهايی نظير منواکسيد کربن، کلر، آمونياک و … که استننشاق آنها حتی در غلظت های پايين) در حد PPM موجب آسيب و يا مرگ خواهد شد.
گازهای خورنده: گازهايی نظير کلر، دی اکسيد گوگرد و … که با مواد ديگر واکنش داده و موجب فرسايش می شوند و بعضاً ممکن است گازهای سمی نيز ايجاد نمايند.
- در خصوص محتويات سيلندر ها بايستی SDS تهيه و ضمن آموزش آن، در اختيار نفرات ذيربط قرار داده شود.
- از محل نگهداری سيلندر ها و در زمان استفاده از سيلندرها جهت اطمينان از ايمن بودن محل می توان به وسيله آناليزرهای دستی، هوای محيط را آناليز نمود.
- رنگ آميزی سیلندر و تغيير علامت ها و نشانه های آن ممنوع است.
- با توجه به خطرات بالقوه سيلندرها بايستی در زمان حمل يا استفاده از آنها ضمن رعايت ساير نکات ايمنی، از کفش ايمنی و عينک ايمنی با شيلد محافظ صورت نيز استفاده نمود.
- هميشه هر سيلندر را بايد پر فرض نموده و طبق مقررات سيلندرهای پر با آن رفتار نمود.
- روغن و گريس به سرعت در مجاورت اکسيژن با فشار بالا آتش گرفته و احتمال انفجار آن نيز می رود به همين خاطر سيلندرها و متعلقات آن می بايست دور از مواد هيدروکربنه، روغن، گريس نگهداری شوند.
- به دليل احتمال آتش سوزی و انفجار، شارژ نمودن ، نگهداری و حمل سيلندرها در محل هايی که شعله، آتش، سيگار کشيدن، اجرای کار گرم، مواد قابل اشتعال و … وجود دارد، ممنوع است.
- سيلندرها در حين کار و يا در محل نگهداری نبايستی در مسير عبور و مرور عمومی قرار گرفته و يا مسيرهای خروج اضطراری را مسدود نمايد.
- جهت آمادگی مقابله با شرايط اضطراری مربوط به خطرات ناشی از سيلندرها بايستی اقدام مقتضی به عمل آيد. برخی از شرايط اضطراری مرتبط با سيلندرها به شرح زير است:
آتش سوزی در محل نگهداری سيلندرها
تحت آتش سوزی قرار گرفتن و افزايش دمای سيلندرها
نشت گاز از سيلندرها
بروز خفگی و نياز به انجام احيای قلبی – ريوی
در صورتی که سيلندری تحت آتش سوزی قرار گرفت، محل را حداقل تا شعاع 244 متری از سيلندر تخليه نماييد، به واحد ايمنی و آتش نشانی اطلاع دهيد، ساختمان های مجاور را تا شعاع 244متری از سيلندر تخليه نماييد، سيلندرهايی که در معرض حرارت قرار نگرفته اند را به يک مکان ايمن انتقال دهيد.
- محل نگهداری سيلندرها بايستی به طور واضح قابل شناسايی باشند. و در صورت نياز با تابلو “محل نگهداری سيلندرهای گاز فشرده” مشخص شود.
- در محل نگهداری سيلندرها بايستی تابلوهای هشدار دهنده مورد نياز مانند ” سيگار نکشيد”، ” خطر انفجار”، ” آتش نيفروزيد”، ” انجام کار گرم ممنوع” و … نصب گردد.
- درپوش سيلندرها بايستی در زمان نگهداری و در موقعي که از سيلندر استفاده نمی شود، بر روی آنها بسته باشد.
- محل نگهداری سيلندرها بايستی به دور از هر نوع منبع جرقه يا شعله، خشک، دارای تهويه مناسب، به دور از راهرو و پلکان و … باشد .
- هوای انبار بايد به قدر کافی تهويه شود تا امکان جمع شدن گاز در محيط بخصوص در انبارهای سر بسته برطرف گردد
- از قراردادن پلاستيک، برزنت و يا هر پوشش ديگر به طور مستقيم روی سيلندر جداً خودداري نماييد .
- سيلندرها بايستی به صورت عمودی نگهداری شوند، و به وسيله زنجير، تسمه و … در برابر سقوط محافظت شوند. رها نمودن سيلندر بدون حفاظ ممنوع است.
- در صورتي که سيلندرها در فضای باز نگهداری می شوند، بايستی از دسترس عموم محفوظ و دور از تابش مستقيم نور آفتاب باشد.
- سيلندرها بايستی در برابر زمين، برف، يخ، آب، نمک، خوردگی، زنگ زدگی، شعله، حرارت و دمای بالا محافظت شوند.
- سيلندرها را بايد دور از مواد قابل اشتعال مانند مواد نفتی و مواد روغنی و … نگهداری نمود و نبايد آنها را در محلی گذاشت که احتمال ريختن مواد مذکور از بالا روی آنها وجود داشته باشد.
- نبايستی سيلندرهای گازهای تحت فشار را در مجاورت کوره ها، بخاري ها و جاهای گرم ديگر و در اماکنی که خطر آتش سوزی وجود دارد انبار نمود.
- سيلندرهای اکسيژن و گاز اعم از پر و خالی بايستی به طور جداگانه از يکديگر حداقل با فاصله 6 متر از يکديگر نگهداری شوند.
- سيلندرها، گيج، رگولاتور، شيلنگ، اتصالات و … را دور از گرد و غبار، روغن، گريس و … نگهداری نماييد و از آغشته شدن آنها به روغن، گريس و ساير مواد هيدروکربنه جلوگيری نماييد.
- سيلندرهای پر و خالی بايستی به طور مجزا نگهداری شده و خالی بودن آنها به نحو مطلوب مشخص شوند.
- درصورتي که سيلندری دارای نشتی می باشد، آن را به محل ايمنی منتقل و به واحد ايمنی و آتش نشانی نيز اطلاع دهيد.
- سيلندرها در محل نگهداری خود نبايستی در معرض ضربه خوردن و آسيب ديدن توسط وسايل نقليه نظير ليفتراک و … باشند.
- قبل ازحمل سيلندرها، حتماً گيج و رگولاتور آنها را باز و در پوش آنها را ببنديد.
- در زمان حمل سيلندرها کفش ايمنی بپوشيد، تا درصورت افتادن سيلند ر روی پای شما آسيب کمتری ببيند.
- سيلندرها را بايستی با گاری مخصوص حمل نمود و درموقع حمل بايستی زنجيرآنها بسته باشد .
- بلند نمودن سيلندر وجابجايی آن با درپوش سيلندر و يا شيرآن ممنوع است. .
- کشيدن، سراندن، انداختن وغلطاندن سيلندرها ممنوع است.
- جهت جابجا نمودن سيلندرها در مسافت کم، مي توان آنها را بر روی لبه پايينی آنها غلطاند و برای مسافت طولانی بايستی از وسايل چرخدار مناسب استفاده نمود.
- استفاده از سيلندرها به عنوان غلطک ممنوع است.
- هيچ گاه نبايد سيلندر را چه پر و چه خالی از ارتفاعی به زمين انداخت يا به گونه ای روی زمين گذاشت که به شدت بهم برخورد و تماس پيدا نمايند.
- سيلندر نبايد به همراه متعلقات و شيلنگ های متصل حمل شود. مگر اين که يک وسيله حمل کننده مناسب جهت جابجايی فراهم شده باشد.
- در هنگام جابجايی سيلند بايستی شير سيلندر بسته و شيلنگ ها به صورت منظم جمع آوری شده باشند.
- سيلندرهای اکسيژن و يا متعلقات مربوط به آن را نبايد با دست ها، دستکش ها و يا پارچه آلوده به روغن جابجا نمود.
- حمل سيلندرها با ليفتراک تنها زماني که تمهيدات لازم جهت پيشگيری از افتادن آنها لحاظ گرديده است امکان پذير است.
- در موقع جابجا کردن، بارگيری و تخليه و همچنين حمل و نقل سيلندرهای پر و خالی اکسيژن، استيلن، پروپان، هوای فشرده، سيلندرهای گاز مايع و … به وسيله وسايل نقليه بايد حداقل دقت به عمل آيد تا از سقوط و نشتی آنها ممانعت شود ضمنا سيلندرها را در وسايل مذکور بايد به نحو اطمينان بخشی مهار نمود تا از برخورد به يکديگر و يا حرکت آنها در حين جابجايی جلوگيری گردد.
- در صورتي که محتويات سيلندر قابل تشخيص نیست، از سيلندر استفاده ننماييد و با تامين کننده آن تماس بگيريد.
- در صورتي که از سيلندرهای حاوی گازهای قابل اشتعال يا قابل انفجار استفاده می شود، بايستی کپسول آتش نشانی متناسب با آن نيز در محل وجود داشته باشد.
- به دليل واکنش منجر به انفجار بين استيلن با نقره و مس نبايستی در سيلندر و اتصالات مورد استفاده جهت گاز استيلن از اجزاء ساخته شده از مس يا نقره استفاده نمود.
- پس از آماده سازی و نصب اتصالات، قبل از شروع به کار نسبت به انجام تست نشتی با آب صابون اقدام نماييد. استفاده از کبريت جهت انجام اين کار ممنوع می باشد. لازم به ذکر است که شعله بعضی از گازها نظير هيدروژن غير قابل روئيت می باشد.
- در صورت استفاده از ابزار خاص جهت باز نمودن شير سیلندر، بايستی ابزار را بر روی سيلندر باقی گذاشت تا در شرايط اضطراری سريع اقدام نمود. استفاده از انبردست جهت باز و بسته نمودن شير سيلندرها ممنوع است.
- استفاده از آچار و … جهت باز و بسته نمودن شير سيلندرها موجب آسيب ديدن سيت ولو و از بين رفتن آب بندی آن می شود.
- شير سيلندرها را نبايد ناگهانی يا به سرعت باز کرد زيرا در اين صورت به علت آزاد شدن ناگهانی فشار ممکن است به رگولاتور آسيب وارد شود.
- رها نمودن سيلندر در زمانی که شير آن باز است، ممنوع می باشد.
- استفاده از سیلندر به عنوان اتصال زمين يا به عنوان بخشی از يک مدار الکتريکی ممنوع است.
- استفاده از سیلندر اکسيژن جهت کار با تجهيزات پنوماتيک بادی ممنوع می باشد.
- هرگز از اکسيژن و ديگر گازهای تحت فشار جهت يافتن نشتی، تميز کاری، تحت فشار قرار دادن و …استفاده ننماييد، زيرا خطر انفجار وجود دارد.
- استفاده از شعله يا آب جوش جهت گرم کردن ولوهای يخ زده سيلندرها ممنوع است.
- شير سيلندر های خالی را نيز بسته نگهداريد. زيرا بدليل نفوذ هوا و رطوبت بدرون سیلندر، خوردگی بدنه داخلی سيلندر و ناخالصی گاز درون سيلندر پيش خواهد آمد.
- با توجه به اينکه فشار سيلندرهای خالی مساوی فشار محيط می باشد، لذا خالی بودن سیلندربه معنای عدم وجود گاز درون آن نمی باشد.
- قبل از جدا نمودن گيج و رگولاتور از سیلندر، شير سيلندر را بسته و گاز موجود در مسير را تخليه نماييد.
- سيلندرهای استيلن و گازهای مايع شده را به طور افقی قرار ندهيد. در صورتي که سيلندر ناخواسته بر روی پهلو قرار گرفت، بايستی آن را به حالت ايستاده درآورده و تا دو ساعت از آن استفاده ننماييد. در حين کار نيز بايستی سیلندر به حالت عمودی نگه داشته شود.
- سيلندرهای محتوی پروپان و اتان را حتی الامکان بايد از شعله رو باز دور نگهداشت و به هيچ وجه نبايد آنها را در مجاورت مواد داغ به کار برد.
- دستکاری و يا تعمير شير و ساير وسايل جانبی استفاده از سيلندرها تحت هر شرايطی ممنوع می باشد. در صورت يکه سيلندر نياز به تعمير داشته باشد بايستی جهت تعمير به مراجع ذيصلاح ارسال و سپس سیلندر شارژ گردد.
قبل از ارسال سیلندر جهت شارژ بايستی شير و بدنه سيلندر به دقت بررسی و در صورت مشاهده عيب و يا در صورتی که در زمان استفاده از سيلندر عيبی مشاهده گرديده است بايستی قبل از شارژ اشکالات توسط مرجع ذيصلاح برطرف شود.
در صورت دريافت هر نوع سیلندر و تجهيزات جانبی مانند شيلنگ، گيج فشار، رگولاتور، مشعل توسط انبار موارد ذيل بايستی کنترل شود:
- تست نشتی
- بازرسی ظاهری برای آسيب های فيزيکی
- اطمينان از وجود درپوش سيلندر در زمان حمل
بر اساس استاندارد ISIRI 526 تمامی سيلندرهای تحت فشار زياد را بايد هر ٥ سال يکبار با فشار آبی برابر فشار کار آن آزمون نمود.
هنگام پائین آوردن و تخلیه سیلندرها از داخل ماشین ها دقت كنید كه به سیلندرها صدمه وارد نشود.
در هنگام جا به جایی سیلندر بایستی شیر سیلندر بسته و شیلنگ ها به صورت منظم جمع آوری شده باشند.
چنانچه به هر دلیل چرخ های دستی نمی توان به کار گرفت، سیلندر های گاز را باید توسط دو نفر جابجا نمود برای این کار از تسمه ها و کمربندهای مخصوصی که کاملا“ به بدنه سیلندر چسبیده می شوند، باید استفاده نمود.
برای حمل گروهی اشیاء بلند، و به منظور کاهش فشار وارده بر شانه، پارچه های نرمی را بر روی شانه قرار دهید. افراد گروه شئ مورد نظر را بر یک طرف شانه حمل نموده و گام به گام حرکت نمایند.
