CBAM یا “قیمت گذاری کربن در مرزها” در واقع، انگیزه اقتصادی قدرتمندی برای اجرای این استانداردها ایجاد می‌کند.
قانون CBAM چیست؟
CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) یک سیاست مالی و محیطی است که توسط اتحادیه اروپا (EU) طراحی و اجرا شده است. هدف اصلی آن، جلوگیری از “نشت کربن” (Carbon Leakage) است.
نشت کربن چیست؟
وقتی شرکتهای اروپایی به دلیل قوانین سختگیرانه کربن (مانند پرداخت هزینه برای انتشار گازهای گلخانه‌ای در سیستم ETS اتحادیه اروپا)، تولید خود را به کشورهایی با قوانین محیطی سهل‌گیرتر منتقل کنند، یا وقتی محصولات با کربن بالا از خارج از اروپا به طور ارزان‌تر وارد شوند، به این phenomenon “نشت کربن” می‌گویند. این کار باعث می‌شود کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ی جهانی محقق نشود، بلکه فقط از اروپا به نقطه دیگری از جهان منتقل شود.
مکانیسم ساده CBAM:
CBAM اساساً یک “عوارض گمرکی بر اساس کربن” است. این قانون تضمین می‌کند که قیمت کالاهای وارداتی به اتحادیه اروپا، منعکس‌کننده میزان کربن منتشرشده در فرآیند تولید آنها باشد، درست مانند کالاهایی که داخل اروپا تولید می‌شوند.
CBAM چگونه کار می‌کند؟
1. گروه‌های کالایی: در فاز اول (از اکتبر ۲۰۲۳)، این قانون تنها شامل شش گروه کالای پرمصرف و پرکربن می‌شود:
· سیمان
.آهن و فولاد
.آلومینیوم
.کود
. الکتریسیته
· هیدروژن
2. اظهارنامه و خرید گواهی CBAM:
· واردکنندگان این کالاها به اتحادیه اروپا باید میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای تعبیه‌شده (Embedded Emissions) در محصولات وارداتی را محاسبه و در پایان هر سال به مقامات اروپایی گزارش دهند.
· سپس باید گواهی‌های CBAM را به قیمت کربن در بازار اروپا (EU ETS) خریداری کنند تا بهای کربن منتشرشده را بپردازند.
3. کاهش هزینه در صورت اثبات پرداخت: اگر صادرکننده (مثلاً یک کارخانه فولاد در ایران) بتواند ثابت کند که قبلاً برای کربن منتشرشده در فرآیند تولید، هزینهای در کشور خود پرداخت کرده است، این مبلغ از هزینه CBAM کسر خواهد شد.
- ارتباط حیاتی CBAM با استانداردهای ISO 14064 و ISO 14044
اینجاست که این استانداردها به ابزاری ضروری برای رقابت در بازار جهانی تبدیل می‌شوند:
ارتباط با ISO 14064 (پایش و گزارش‌گری گازهای گلخانه‌ای):
· پایه داده‌ای معتبر: CBAM از واردکنندگان می‌خواهد که انتشار گازهای گلخانه‌ای (عمدتاً اسکوپ ۱ و ۲) محصول را به دقت محاسبه کنند. ISO 14064 چارچوب استاندارد و معتبری برای انجام دقیق این محاسبه و تهیه “گزارش موجودی کربن” محصول ارائه می‌دهد.
· اعتبار و شفافیت: گزارش‌های تهیه‌شده بر اساس ISO 14064 توسط یک نهاد ثالث (مطابق ISO 14064-3)، برای مقامات اروپایی قابل اعتمادتر است و از بروز اختلاف یا جریمه جلوگیری می‌کند.
· مدیریت داخلی: با اجرای ISO 14064، شرکت می‌تواند نقاط پرانتشار را شناسایی و برای کاهش آنها اقدام کند تا در نهایت هزینه CBAM کمتری بپردازد.
ارتباط با ISO 14044 (ارزیابی چرخه حیات – LCA):
· محاسبه “انتشارات تعبیه‌شده”: تعریف “انتشارات تعبیه‌شده” در CBAM بسیار شبیه به مراحل LCI (تجزیه و تحلیل موجودی) در LCA است. استاندارد ISO 14044 روشولوژی دقیق و کاملی برای محاسبه این انتشارات در کل زنجیره تامین ارائه می‌کند.
· در نظر گرفتن کل چرخه حیات: اگرچه در فاز اول CBAM فقط انتشارات مستقیم (اسکوپ ۱) و برق (اسکوپ ۲) در نظر گرفته می‌شود، اما احتمال گسترش آن به اسکوپ ۳ (شامل انتشارات زنجیره تامین) در آینده وجود دارد. شرکت‌هایی که هم‌اکنون LCA انجام می‌دهند (مطابق ISO 14044)، برای این تغییر آینده کاملاً آماده خواهند بود.
· اثبات برتری محیطی: یک شرکت می‌تواند با استفاده از LCA (ISO 14044) ثابت کند که محصولش در مقایسه با متوسط صنعت یا رقبا، کربن کمتری دارد و این یک مزیت رقابتی بزرگ ایجاد می‌کند.
- جمع‌بندی نهایی: چرا این استانداردها اکنون حیاتی هستند؟
استاندارد نقش آن در تطابق با CBAM
ISO 14064 ابزار اندازه‌گیری و گزارش‌گری: برای محاسبه دقیق و معتبر میزان کربن محصول که مبنای پرداخت مالیات است.
ISO 14044 (LCA) ابزار تحلیل و بهینه‌سازی: برای درک عمیق‌تر از منابع انتشار کربن در کل زنجیره ارزش و یافتن راه‌ها برای کاهش آن.
قانون CBAM یک “تغییردهنده بازی” (Game Changer) برای تجارت بین‌الملل است. این قانون، “کربن” را به یک فاکتور هزینه‌زا در معادلات تجاری تبدیل کرده است. شرکتهای صادراتی که بتوانند با استفاده از استانداردهایی مانند ISO 14064 و ISO 14044، ردپای کربن خود را به طور شفاف اندازه‌گیری، مدیریت و کاهش دهند، نه تنها از جریمه‌های مالی در امان می‌مانند، بلکه یک مزیت رقابتی اساسی در بازار اروپا و سایر بازارهایی که به زودی قوانین مشابهی را اجرا خواهند کرد، به دست می‌آورند. شرکت OSP با ارائه خدمتی نوین آمادگی دارد تا در مسیر ئیاده سازی این استانداردها نیز مانند گذشته، همراه شما باشد.
