ISO 14067:2018 یک استاندارد بینالمللی است که الزامات و رهنمودهای دقیقی برای کمیسازی و گزارشدهی ردپای کربن محصولات (CFP – Carbon Footprint of Products) ارائه میدهد.
هدف اصلی این استاندارد، ایجاد یکنواختی، قابلیت مقایسه و اعتبار در محاسبه ردپای کربن است تا شرکتها، دولتها و مصرفکنندگان بتوانند با اطمینان، اعداد مربوط به ردپای کربن محصولات مختلف را مقایسه و تفسیر کنند.
عنوان کامل و هدف
· عنوان کامل: ISO 14067:2018 – Greenhouse gases — Carbon footprint of products — Requirements and guidelines for quantification.
· هدف اصلی: ارائه یک روش شفاف، سازگار و قابل اعتماد برای محاسبه مقدار انتشار گازهای گلخانهای در طول چرخه عمر یک محصول (از گهواره تا گور).
اصول کلیدی که استاندارد بر آن تأکید دارد
استاندارد ISO 14067 بر چند اصل بنیادی استوار است که رعایت آنها برای انجام یک مطالعه معتبر ضروری است:
1. اصل تمرکز بر چرخه عمر (Life Cycle Perspective): بررسی باید تمام مراحل چرخه عمر محصول را از استخراج مواد خام تا تولید، توزیع، استفاده و پایان عمر (دورریز یا بازیافت) در بر گیرد.
2. اصل تمرکز نسبی (Relative Approach): محاسبات برای یک واحد کارکردی (Functional Unit) انجام میشود. این اصل برای امکان مقایسه ضروری است.
·
مثال برای سیمان: واحد کارکردی میتواند “یک تن سیمان پرتلند با مقاومت 42.5 مگاپاسکال” باشد. شما ردپای کربن را برای این مقدار و کیفیت خاص محاسبه میکنید، نه برای یک “کیسه” با وزن نامشخص.· مثال برای نوشابه: “یک لیتر نوشابه در بطری پلاستیکی 500 میلیلیتری”.
3. اصل اولویت دادن به مباحث علمی (Scientific Approach): تصمیمات در طول مطالعه (مانند انتخاب مرزهای سیستم، تخصیص دادهها) باید تا حد امکان بر اساس دلایل علمی و فنی باشد، نه ملاحظات تجاری.
4. اصل مربوط بودن (Relevance): مطالعه باید مربوط به اهداف تعریفشده باشد و دادههای مناسب را شامل شود.
5. اصل کامل بودن (Completeness): تمام انتشارات گازهای گلخانهای مهم در مرزهای تعریفشده باید محاسبه شوند.
6. اصل شفافیت (Transparency): تمام فرضیات، روشها، دادهها و محدودیتها باید به طور کامل و واضح مستندسازی شوند تا هر شخص ثالثی بتواند مطالعه را درک و ارزیابی کند.
7. اصل دقت (Accuracy): تا حد امکان باید از عدم قطعیت کاسته شود و از برآوردهای اغراقآمیز یا کمگویی اجتناب شود.
8. اصل سازگاری (Consistency): روشهای استفادهشده باید به گونهای باشد که مقایسه معتبر بین محصولات مختلف یا همان محصول در طول زمان امکانپذیر باشد.
مراحل کلیدی که استاندارد تعریف میکند
1. تعیین هدف و محدوده مطالعه (Goal and Scope Definition):
· هدف از مطالعه چیست؟ (بهبود داخلی، برچسبزنی، ارتباطات تجاری)
· واحد کارکردی چیست؟
· مرزهای سیستم (System Boundaries) کجاست؟ (کدام مراحل چرخه عمر شامل میشوند؟ کدام یک حذف میشوند و چرا؟)
2. تهیه موجودی نگاری چرخه عمر (Life Cycle Inventory – LCI):
· جمعآوری دادههای کمی برای تمام ورودیها (مواد خام، انرژی) و خروجیها (آلایندهها، انتشارات) در مرزهای تعیینشده.
3. ارزیابی تأثیر چرخه عمر (Life Cycle Impact Assessment – LCIA):
· در این مرحله، دادههای جمعآوریشده (مثلاً مصرف 100 کیلوواتساعت برق) به پتانسیل گرمایش جهانی (Global Warming Potential – GWP) تبدیل میشوند.
· نتیجه نهایی به صورت کیلوگرم معادل دیاکسید کربن (kg CO₂e) برای واحد کارکردی تعریفشده گزارش میشود.
4. تفسیر نتایج (Interpretation):
· تجزیه و تحلیل نتایج، شناسایی مراحل پرتأثیر، ارزیابی عدم قطعیتها و تدوین نتیجهگیری و توصیهها.
خروجی نهایی و گزارشدهی
استاندارد ISO 14067 به صراحت مشخص میکند که گزارش نهایی باید شامل چه مواردی باشد، از جمله:
· هدف و محدوده مطالعه
· شرح واحد کارکردی و مرزهای سیستم
· شرح دادههای استفادهشده و کیفیت آنها
· نتایج محاسبه ردپای کربن
· تجزیه و تحلیل Contribution (کدام مرحله بیشترین سهم را دارد؟)
· تجزیه و تحلیل عدم قطعیت
· نتیجهگیری، محدودیتها و توصیهها
ارتباط با سایر استانداردها
ISO 14067 بر اساس چارچوب استانداردهای جامعتر خانواده ISO 14040/14044 (که مربوط به ارزیابی چرخه عمر عمومی هستند) بنا شده است. به عبارتی، ISO 14067 یک استاندارد خاص-موضوعی (topic-specific) است که ارزیابی چرخه عمر را فقط بر روی یک معیار تأثیر (یعنی پتانسیل گرمایش جهانی) متمرکز میکند.
جمعبندی
به زبان ساده، ISO 14067 یک “دستورالعلمل دقیق و بینالمللی” است که به شرکتها میگوید چگونه ردپای کربن محصولات خود را به طور علمی، عادلانه و قابل مقایسه محاسبه و گزارش کنند. این استاندارد از “greenwashing” (سبزشویی) جلوگیری میکند و به مصرفکنندگان و کسبوکارها اطمینان میدهد که ادعاهای مربوط به کربن، معتبر و مبتنی بر روشی استاندارد هستند.
