اقتصاد توجه (Attention Economy) یک مدل اقتصادی است که توجه انسان را به عنوان یک منبع کمیاب و باارزش در نظر می‌گیرد. در این مدل، توجه به یک «ارز» یا «کالا» تبدیل می‌شود.

در دنیای امروز که ما با سیل عظیمی از اطلاعات، تبلیغات، اعلان‌ها و محتوا مواجه هستیم، توجه ما محدود است. ما فقط ۲۴ ساعت در روز وقت داریم و ظرفیت ذهنی محدودی برای پردازش اطلاعات. از سوی دیگر، تولید اطلاعات تقریباً نامحدود است. بنابراین، تقاضا برای جلب توجهِ ما بسیار بیشتر از عرضه آن است. این همان جایی است که “اقتصاد توجه” شکل می‌گیرد.

اقتصاد توجه را مانند یک بازار در نظر بگیرید:

· کالا: توجه کاربران، خوانندگان، بینندگان.

· خریداران: کسب‌وکارها، رسانه‌ها، تولیدکنندگان محتوا، تبلیغ‌دهندگان.

· فروشندگان: پلتفرم‌هایی که توانایی جلب و نگهداری توجه شما را دارند (مثل فیسبوک، گوگل، یوتیوب، اینستاگرام، نتفلیکس).

· ارز رایج: زمانی که شما صرف تماشای یک ویدیو، خواندن یک خبر یا کلیک روی یک تبلیغ می‌کنید.

زیرا در دنیای دیجیتال، “توجه” پیش‌نیاز هرگونه تعامل اقتصادی است:

· قبل از اینکه کسی چیزی بخرد، باید اول توجهش به محصول جلب شود.

· قبل از اینکه یک رسانه بتواند تبلیغات بفروشد، باید توجه مخاطب را جلب و حفظ کند.

· قبل از اینکه یک اندیشه یا سیاستی گسترش یابد، باید در رقابت برای جلب توجه پیروز شود.

اقتصاد توجه تقریباً بر تمام جنبه‌های زندگی دیجیتال و کسب‌وکارهای مدرن تأثیر گذاشته است:

۱. مدل‌های کسب‌وکار پلتفرم‌های دیجیتال:

· شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، تیک‌تاک، X): این پلتفرم‌ها با ارائه محتوای رایگان، توجه شما را جذب می‌کنند. سپس این توجه را در قالب فضای تبلیغاتی به کسب‌وکارهای دیگر می‌فروشند. هرچه زمان بیشتری در پلتفرم بگذرانید، برای آنها سودآورتر هستید.

· سرویس‌های استریم (نتفلیکس، یوتیوب): آنها برای رقابت بر سر “وقت آزاد” شما با یکدیگر مبارزه می‌کنند. هرچه سریال‌ها و ویدیوهای جذاب‌تری تولید کنند، توجه بیشتری جلب کرده و درآمد بیشتری از طریق اشتراک یا تبلیغات کسب می‌کنند.

۲. بازاریابی و تبلیغات:

· تبلیغات دیگر فقط درباره دیده شدن نیست، بلکه درباره جلب و حفظ توجه در کسری از ثانیه است. به همین دلیل است که تبلیغات خلاقانه، استفاده از اینفلوئنسرها و محتوای وایرال بسیار اهمیت پیدا کرده‌اند.

· مفهوم “برندسازی” در واقع تلاشی برای ایجاد جایگاهی در ذهن مشتری است تا در لحظه تصمیم‌گیری، توجه او به سمت برند شما جلب شود.

۳. طراحی محصول و UX (تجربه کاربری):

· اپلیکیشن‌ها و وبسایت‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که حداکثر تعامل و زمان سپری شده توسط کاربر را به همراه داشته باشند (اصطلاحاً باعث “قفل شدن” کاربر شوند). ویژگی‌هایی مانند “اتوپلی” در یوتیوب یا طراحی بی‌نهایت (Infinite Scroll) در اینستاگرام نمونه‌هایی از این طراحی هستند.

۵. فضای سیاسی و اجتماعی:

· سیاستمداران و فعالان اجتماعی برای انتشار پیام خود باید برای جلب توجه رقابت کنند. این امر می‌تواند منجر به ایجاد شعارهای ساده، حواس‌پرتی‌های بزرگ یا حتی تولید “خبر جعلی” برای جلب توجه بیشتر شود.

اقتصاد توجه تنها جنبه‌های مثبت ندارد و با انتقادات جدی مواجه است:

· کاهش تمرکز و حواس‌پرتی: بمباران مداوم محرک‌ها می‌تواند منجر به کاهش توانایی ما برای تمرکز عمیق شود.

· تضعیف کیفیت محتوا: ممکن است محتوای عمیق و باکیفیت که زمان بیشتری برای درک نیاز دارد، در رقابت با محتوای سریع، احساسی و سطحی ببازد.

· حریم خصوصی: برای جلب توجه موثرتر، پلتفرم‌ها داده‌های شخصی ما را جمع‌آوری می‌کنند تا محتوا و تبلیغات را به طور دقیق‌تری برای ما شخصی‌سازی کنند.

· خستگی ذهنی: زندگی در محیطی که دائماً برای جلب توجه شما رقابت می‌شود، می‌تواند منجر به استرس و خستگی تصمیم‌گیری شود.