مفهوم اقتصاد چرخشی (Circular Economy) در یک نگاه
اقتصاد چرخشی یک مدل اقتصادی سیستماتیک است که هدف آن حذف پسماند و آلودگی از ابتدا، حفظ محصولات و مواد در چرخه استفاده برای طولانیترین زمان ممکن، و بازیابی و احیای سیستمهای طبیعی است. این مدل در مقابل مدل سنتی “خطی” قرار میگیرد.
سه اصل بنیادین اقتصاد چرخشی (بر اساس بنیاد الن مکآرتور)
اقتصاد چرخشی بر سه رکن اصلی استوار است:
1. حذف پسماند و آلودگی از ابتدا (Eliminate waste and pollution):
· این اصل به این معناست که در مرحله طراحی محصول یا خدمات، باید به گونهای عمل شود که از ایجاد پسماند و آلودگی جلوگیری شود. به عنوان مثال، طراحی محصولی که به راحتی قابل تعمیر، ارتقا یا جداسازی برای بازیافت باشد.
2. حفظ محصولات و مواد در چرخه استفاده (Circulate products and materials):
· این اصل بر ماندگاری و گردش ارزش در اقتصاد تأکید دارد. این کار از دو حلقه اصلی صورت میپذیرد:
· حلقه بسته (مواد فنی): بازیافت مواد به صورتی که کیفیت آنها حفظ شود (مانند بازیافت آلومینیوم).
· حلقه باز (مواد زیستی): بازگرداندن مواد زیستی به طبیعت به طوری که بتوانند به عنوان کود برای چرخه بعدی رشد استفاده شوند (مانند کمپوست کردن).
· همچنین بر راهبردهایی مانند استفاده مجدد، تعمیر، بازتولید و نوسازی تأکید میکند.
3. احیای سیستمهای طبیعی (Regenerate natural systems):
· این اصل فراتر از کاهش آسیب به محیط زیست است و بر بازگرداندن سلامت و حیات به اکوسیستمها تمرکز دارد. برای مثال، استفاده از روشهای کشاورزی احیاگر که باعث حاصلخیزی خاک میشوند.
مثالهای عینی از اقتصاد چرخشی
· تعمیر و نوسازی: شرکتی مانند “اسپید لاین” در ایران که باتریهای موبایل را تعمیر و نوسازی میکند.
· مدل اجارهای/خدماتمحور: به جای خرید یک فرش، آن را به صورت سرویس ماهانه اجاره کنید و شرکت ارائهدهنده مسئول تعمیر و در نهایت بازیافت آن باشد.
· طراحی برای ماندگاری: شرکت “فیرپاد” هدفونهایی تولید میکند که به راحتی توسط کاربر قابل تعمیر و ارتقا هستند.
· صنعت بازیافت پیشرفته: بازیافت پلاستیکهای PET و تبدیل آنها به الیاف برای تولید پوشاک.
· سینرژی صنعتی: استفاده از گرمای تلفشده یک کارخانه به عنوان منبع انرژی برای یک واحد صنعتی دیگر.
چرا اقتصاد چرخشی مهم است؟
· محدودیت منابع: منابع سیاره ما محدود هستند.
· کاهش آلودگی و انتشار گازهای گلخانهای: کمک جدی به مقابله با تغییرات اقلیمی.
· ایجاد مقاومت اقتصادی: کاهش وابستگی به منابع وارداتی و ناپایدار.
· تحریک نوآوری و ایجاد شغل: مشاغل جدید در حوزههای تعمیر، بازیافت و خدمات.
· صرفهجویی اقتصادی: استفاده بهینه از مواد خام و کاهش هزینههای دفع پسماند.
در نتیجه، اقتصاد چرخشی یک تغییر پارادایم اساسی از یک سیستم “برداشت-مصرف-دورریز” به سمت یک سیستم بسته و احیاگر است که در درازمدت هم برای کسبوکارها و هم برای محیط زیست و جامعه پایدارتر است.
