روش های بازرسی غیرمخرب بخش زیادی از بازرسی ­های صنعتی را به خود اختصاص داده ­اند و جایگاه خاصی در انواع بازرسی دارند.

بازرسی غیرمخرب به روش ­هایی از بازرسی گفته می ­شود که در آن­ها کارایی یک قطعه بدون تغییر یا از بین رفتن آن مورد ارزیابی قرار می ­گیرد. به طور کلی به استفاده از روش­ های فیزیکی برای شناسایی خصوصیات مواد یا آسیب­ های آن­ها بدون ایجاد ضایعات مکانیکی، تست غیرمخرب می­ گویند.

روش های بازرسی غیرمخرب انواع مختلفی دارد که در ادامه به ­آن­ها خواهیم پرداخت:

• بازرسی چشمی(VT):

بازرسی چشمی به روش بازرسی قطعات با استفاده از چشم مسلح یا غیر مسلح گفته می­ شود و ساده ­ترین و متداول­ ترین نوع بازرسی غیرمخرب محسوب می­ شود. اغلب به عنوان اولین مرحله در بررسی قطعه به حساب می آید و در صورتیکه عیوب در این مرحله مشخص شوند، نیازی به انجام تست­ های دیگر نمی­ باشد، اما در صورتیکه عیوب مشخص نشود، باید تست­ های دیگر را نیز بررسی نماییم. در این روش، تمامی عیوب سطحی اعم از ترک، انحرافات در اندازه قطعه، تخلخل سطحی و… که قابل مشاهده هستند را می­توان تشخیص داد. در این روش عواملی مثل شدت و نوع نور محیطی، شرایط سطح قطعه و تمیزکاری قطعه اهمیت زیادی دارند.

• آزمون مایعات نافذ (PT):

این روش برای آشکارسازی نقص­ هایی که سبب ناپیوستگی سطح کار شده ­اند، به کار گرفته می ­شود. اساس این روش مبتنی بر جذب مایع درون نقص موجود در قطعه می ­باشد و سپس تمام شکستگی­ های سطحی با چشم دیده می ­شود. از این تست برای تشخیص عیوبی مانند ترک، تخلخل سطحی و روی هم افتادگی بسیاری از قطعات استفاده می ­شود. این تست تقریبا برای تمامی قطعات کاربردی می ­باشد.

• آزمون ذرات مغناطیسی (MT):

این بازرسی روشی حساس برای تعیین مکان­ عیوب سطحی و برخی نقص ­های زیرسطحی در مواد فرومغناطیس است. زمانیکه قطعه فرومغناطیس، مغناطیسی می ­شود، ناپیوستگی­ های مغناطیسی غیرموازی با جهت میدان “نشت میدان مغناطیسی” به وجود می ­آورد. این میدان نشتی در سطح و بالای قطعه مغناطیسی شده قرار دارد و آن ­را با استفاده از ذرات مغناطیسی می ­توان مشاهده کرد. ذرات خشک یا تر معلق در مایع بر روی سطح قطعه باعث تجمع ذرات مغناطیسی در محل ناپیوستگی می­ شوند.

• آزمون فراصوتی(UT):

این روش در بازرسی انواع قطعات به خصوص قطعات جوشکاری شده، کاربرد فراوانی دارد و در تمامی صنایع بزرگ و برای بازرسی قطعات ریخته­ گری، اتصالات جوش و… مورد استفاده قرار می­ گیرد. این آزمون برای تشخیص عیوب داخلی قطعات مانند ترک، عیوب انقباضی، حفره ­ها و… کاربرد دارد. در این روش امواج فراصوت با بسامد بالا توسط یک مولد صوتی بر روی قطعه مورد آزمایش هدایت می­شود. این امواج پس از برخورد به عیوب سطحی و زیرسطحی ماده بازتاب پیدا می­کند. امواج بازتاب شده توسط یک مولد صوتی دریافت شده و به پالس­ های الکتریکی تبدیل می ­شوند و در آخر این پالس­ ها به صورت یک سیگنال بر روی صفحه نمایش ظاهر می ­گردند. اپراتور با بررسی آن می­تواند به اطلاعات مختلفی از قبیل مکان، عمق، ابعاد و نوع عیب بر روی قطعه، پی ببرد.

• آزمون رادار نافذ زمینی (GPR):

این روش بازرسی پیشرفته برای بازرسی تجهیزات دور از دسترس روی سطح دریا یا ارتفاعات کاربرد دارد. اصول GPR نیز مانند UT می ­باشد ولی با این تفاوت که بازرسی از راه دور و به وسیله آنتن­ هایی انجام می­گیرد که امواج رادار را با فرکانسی تا 5000 مگاهرتز ساطع می­ کند.

• آزمون رادیوگرافی (RT):

اصل اساسی در این روش، قرار گرفتن جسم مورد بررسی در مسیر تابش پرتو ایکس یا گاما است. مقداری پرتو به وسیله جسم جذب می ­شود و مقداری از آن از جسم می­ گذرد و به فیلم برخورد می ­کند. در نتیجه برخورد پرتو به فیلم، تصویر ایجاد می ­شود. اگر جسم نقصی داشته باشد که توان جذب متفاوتی نسبت به ماده جسم داشته باشد، مقدار پرتو گسیل شده از جسم در ناحیه زیر نقص، نسبت به پرتو گسیل شده از ناحیه ­های مجاور بدون نقص، متفاوت خواهد بود. هنگامی که فیلم ظاهر می ­شود، سطحی با چگالی تصویر متفاوت نشان می­ دهد که بیانگر وجود ترک در ماده است. با استفاده از این روش همه انواع عیوب را می­توان شناسایی نمود.

• آزمون جریان گردابی (ET):

این روش نوعی تست غیرمخرب الکترومغناطیسی محسوب می ­شود که برای کنترل کیفیت قطعات رسانا به کار می­ رود. تست جریان گردابی برای تشخیص عیوب و ناهمگنی­ های سطحی و زیرسطحی به کار می­ رود و وجود لایه­ های نازک رنگ، روغن و چربی روی سطح قطعه مزاحمت نه چندان زیادی را ایجاد نمی­ کنند. در این روش با میدان الکترومغناطیسی در سطح قطعه جریان گردابی ایجاد شده و وجود عیب، این جریان را تحت تاثیر قرار می ­دهد. بنابراین با تغییر چگالی جریان هادی روی سطح، وجود عیب در قطعه مشخص می­ شود.

• آزمون انتشار صوت (AE):

در این نوع تست، سنسورهایی روی قطعه نصب می ­شود و به قطعه نیرو یا حرارتی خارجی اعمال می­ شود. با پردازش بازتاب صوت ناشی از نیرو، محل ناپیوستگی مشخص خواهد شد. هرچه سنسورها بیشتر باشد، محل ناپیوستگی بهتر و دقیق ­تر قابل تشخیص خواهد بود. در این روش پس از نصب سنسورها روی قطعه، یک نیروی خارجی موضعی مانند یک بار ناگهانی مکانیکی و یا تغییر سریع درجه حرارت و… روی قطعه اعمال می­ شود. امواج گسیل شده ناشی از بار خارجی تنش کوچکی را در ناپیوستگی­ ها به وجود می ­آورد و جابجایی ­ها به سطح قطعه بازمی­ گردد که توسط سنسورهایی ضبط و پردازش شده و محل عیوب را تشخیص می­ دهند.

• آزمون لیزر (LT):

در این روش، لیزر با انرژی حرارتی، فشاری یا لرزشی تغییر شکل­ هایی روی سطح قطعه ایجاد می­ کند. بازتاب لیزر به سنسور بازمی ­گردد و تفاوت­ های ایجاد شده روی سطح قطعه را که ناشی از تنش­ های ایجاد شده است، ضبط می­کند. با مقایسه نتایج آزمون یعنی تصویر حاصل با نمونه مرجع سالم، می­توان مکان و میزان ترک، پوسته شدگی، ناپیوستگی، حباب و تنش­ های پسماند قطعه را مشخص کرد.

• آزمون نشتی (LT):

در این روش، تشخیص محل ناپیوستگی­ ها متکی بر مشاهدات بصری نشت یک گاز که معمولا هوا می­ باشد، از یک سیستم تحت فشار است. در قطعات کوچک، گاز تحت فشار در درون قطعه وارد می­شود و به روش غوطه­ وری در یک مخزن مایع، محل عیوب را مشخص می ­کند. در مخازن بزرگ­تر گاز تحت فشار درون قطعه وارد می ­شود و در منطقه ­ای که در حال بازرسی است، محلول صابون اعمال می­ شود و با مشاهده ایجاد حباب­ های ریز، محل عیب تعیین می ­شود.

• آزمون ارتعاشی (VAT):

در این روش با بررسی علائم و پارامترهای ارتعاشی قطعه، وضعیت آن مشخص می ­شود. در این روش با تحلیل پارامترهای جابجایی، سرعت و شتاب سنسورها، به وجود عیوب پی برده می­ شود. در شتاب­ سنج­ های ارتعاشی از یک کریستال پیزوالکتریک استفاده می ­شود. این کریستال امواج صوتی را به تکانه­ ها یا پالس ­های الکتریکی تبدیل می­ کند. این قطعه به یک جرم که در واقع کاور شتاب­ سنج نیز هست، متصل بوده و در اثر حرکت­ های قطعه دچار لرزش می ­شود. با لرزش جرم و کریستال یک جریان با ولتاژ پایین ایجاد شده و با عبور از یک پیش تقویت­ کننده به گیرنده ارسال می ­شود و عیوب شناسایی می­ شوند.

• آزمون حرارتی یا مادون قرمز (IT):

در ابتدا باید بدانید که جریان حرارت در قطعه، طول موج­ هایی از خود ساطع می­ کند که بالاتر از محدوده قابل مشاهده برای انسان است. در آزمون حرارتی نیز برای اندازه­ گیری و یا رسم گراف دمایی، از این امواج که همان اشعه مادون قرمز است، استفاده می­ شود. در این آزمون از امواج مادون قرمزی که از اجسام گرم ساطع می­ شود، استفاده می­ شود تا عیوب مشخص شود. تشخیص این موضوع توسط دوربین­ های مادون قرمز انجام می­ شود.

• آزمون نشت شار مغناطیسی (MFL):

در این تست، اگر نقصی در قطعه وجود داشته باشد، در شکل الگوی شار مغناطیسی که ایجاد می ­شود، ناهنجاری به وجود می­ آورد و باعث شناخته شدن آن می ­گردد. از این تست در بازرسی­ های خطوط لوله، کف مخازن و… از جنس مواد آهنی استفاده می ­شود.