پسماند به مواد زائدی گفته می شود که به هر سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد. این مواد ممکن است به طور مستقیم و یا غیرمستقیم از فعالیت های انسانی نشات بگیرد. دانش بشری هر روزه به دستاوردهای جدیدی دست می یابد و این دستاوردها می تواند به مشکلات زیست محیطی منجر شود. پسماندها نتیجه ی استفاده ی اجتناب پذیر و گسترده از مواد شیمیایی و فرآورده های صنعتی می باشند.
پسماندها طبق منابع تولیدکننده ی آن به انواع مختلفی تقسیم می شوند:
- پسماندهای عادی:
کلیه پسماندهایی که از فعالیت های روزانه ی انسان ها ایجاد می شود(مانند نخاله های ساختمانی و زباله های خانگی)، این دسته را شامل می شود. زباله های خانگی به دو دسته ی پسماند تر و خشک تقسیم می شوند:
- پسماند خشک:
این نوع پسماندها دارای ارزش اقتصادی و زیست محیطی می باشند و در صورتی که تفکیک شوند می توان توسط بازیافت کردن آنها را به محصولاتی جدید و یا مشابه تبدیل کرد. با این عمل از اتلاف منابع جلوگیری می شود و موجب صرفه جویی 30 درصدی در هزینه ها می گردد. این دسته از پسماندها را برای بازیافت می توان به دسته های مختلف کاغذ، شیشه، پلاستیک و فلز تقسیم کرد.
- پسماند تر:
به این نوع پسماند، آلی، ارگانیک و یا فسادپذیر نیز گفته می شود. پسماندهای تر شامل پس مانده های مواد غذایی مثل پوست میوه و سبزیجات، تفاله ی چای و همچنین پسماندهای باغبانی و فضای سبز می باشد. کمیت این نوع پسماند در ماه های مختلف سال متغیر می باشد، به عنوان مثال در تابستان که مصرف میوه و سبزیجات بیشتر می باشد، حجم بیشتری از پسماند تر وجود دارد. پسماندهای غذایی اهمیت زیادی در این پسماند دارند زیرا امکان ایجاد کود از آن وجود دارد. همچنین به دلیل تخمیر و فساد سریع این نوع مواد، بوهای نامطبوعی ایجاد شده و منجر به تکثیر حشرات و… می شود.
- پسماندهای پزشکی(بیمارستانی):
پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از مراکز بهداشتی درمانی، آزمایشگاه های طبی و… شامل پسماندهای پزشکی می شوند و جمع آوری این نوع از پسماندها به عهده ی وزارت بهداشت و درمان می باشد. لازم به ذکر است که پسماندهای خطرناک بیمارستانی شامل این دسته نمی شود.
- پسماندهای کشاورزی:
پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در واحد کشاورزی را گویند و شامل فضولات، محصولات کشاورزی فاسد و غیرقابل استفاده و… می شود.
- پسماندهای صنعتی:
کلیه ی پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی و معدنی، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و… را پسماندهای صنعتی می نامند. این دسته از پسماندها شامل براده ها، لجن های صنعتی و…. می شوند. تولیدکننده ی این نوع پسماند باید روش هایی برای دفع آنها در نظر بگیرد.
- پسماندهای ویژه:
پسماندهایی که به دلیل بالا بودن یکی از ویژگی های خطرناک مانند بیماری زایی، قابلیت اشتعال، سمیت، خورندگی و… نیاز به مدیریت خاص دارند، پسماندهای ویژه گویند. بخشی از پسماندهای پزشکی و خانگی که خطرناکند، پسماند ویژه محسوب می شوند. این نوع پسماند باید در کیسه های قرمز که توسط غرفه ها توزیع می شود، نگهداری شوند. انواع حشره کش ها، چسب ها، اشیای تیز و برنده و… مثال هایی از این دسته می باشند.
- پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی:
این نوع ضایعات فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم، جیوه و… هستند که اگر در طبیعت رها شوند و بازیافت به طور صحیح انجام نشود، آلاینده های خطرناکی تولید می کند که باعث آسیب به محیط زیست می شود. تجهیزات پزشکی، باتری ها، لوازم خانگی برقی و…. از این دسته اند.سرانه تولید پسماند الکترونیکی در کشور ما به بیش از شش کیلوگرم در سال می رسد.
طبق تحقیقات در اردیبهشت سال 1401، سالانه حدود 21 میلیون تن پسماند شهری یا پسماند عادی که شامل پسماند خانگی شهری و روستایی است، در کشور تولید می شود. 170 میلیون تن پسماند بخش کشاورزی، 32 میلیون تن پسماند صنعتی و هشت میلیون تن پسماندهای ویژه و خطرناک در کشور تولید می شود.
