بهبود مستمر و بهبود مداوم Continuous و Continual، در استانداردهای سیستمهای مدیریتی (مانند ISO 9001، ISO 14001 و …) بسیار کلیدی هستند و اغلب به اشتباه به جای هم به کار میروند. درک تفاوت آنها برای اجرای صحیح استانداردها ضروری است.
خلاصه تفاوت در یک نگاه:
· مستمر (Continuous): بهبود بدون وقفه و پیوسته.
· مداوم (Continual): بهبود متناوب و دورهای که ممکن است وقفه داشته باشد.
بهبود مستمر (Continuous Improvement)
مفهوم: به فرآیندی اشاره دارد که بدون وقفه و به طور پیوسته در حال پیشرفت و بهتر شدن است. این بهبود در مقیاسهای کوچک، تدریجی و در تمام لحظات رخ میدهد. این مفهوم بیشتر به فرهنگ سازمانی و نگرش کارکنان مربوط میشود.
ویژگیها:
· پیوسته و بدون وقفه: مانند جریان آب که همیشه در حرکت است.
· تدریجی و کوچک: بهبودهای کوچک روزانه که در بلندمدت تأثیر بزرگی میگذارند.
· غیررسمی: اغلب نیاز به پروژه یا برنامه رسمی بزرگ ندارد و بخشی از فرهنگ کار روزمره است.
· مثال در زندگی واقعی: سیستم تولید تویوتا (Toyota Production System) و مفهوم «کایزن» (Kaizen). هر کارگر حق دارد خط تولید را برای ارائه یک پیشنهاد بهبود کوچک متوقف کند.
مثال در استانداردها: یک اپراتور ماشین به طور روزانه دادههای کیفیت محصول خود را بررسی میکند و تنظیمات بسیار کوچکی انجام میدهد تا از تولید محصول معیوب جلوگیری کند. این کار هر روز و به طور پیوسته انجام میشود.
بهبود مداوم (Continual Improvement)
مفهوم: به فرآیندی اشاره دارد که متناوب و دورهای است و ممکن است بین دورههای بهبود، وقفه وجود داشته باشد. این بهبودها معمولاً در مقیاسهای بزرگتر، ساختاریافتهتر و بر اساس اهداف از پیش تعیینشده انجام میشوند. این مفهوم بیشتر به چارچوب مدیریتی سازمان برمیگردد.
ویژگیها:
· متناوب و دورهای: بهبودهایی که در بازههای زمانی مشخص (مثلاً quarterly یا سالانه) رخ میدهند.
· جهشی و بزرگ: اغلب نتیجه پروژهها، ابتکارات یا برنامهریزیهای استراتژیک هستند.
· رسمی: نیاز به برنامهریزی، تخصیص منابع و پیگیری دارد.
· مثال در زندگی واقعی: یک شرکت نرمافزاری که هر شش ماه یک بار یک نسخه اصلی (Major Release) با ویژگیهای جدید و بهبودهای اساسی منتشر میکند. بین این انتشارها، ممکن است بهبود پیوستهای وجود نداشته باشد.
مثال در استانداردها: یک شرکت در بازنگری مدیریت سالانه خود متوجه میشود که نرخ بازگشت کالاهایش ۵% افزایش یافته است. آنها یک پروژه بهبود تعریف میکنند: یک تیم کاری تشکیل میدهند، root cause analysis انجام میدهند، فرآیند بازرسی کالا را بازنگری میکنند و پس از ۳ ماه، فرآیند جدید را اجرا میکنند. این یک بهبود مداوم (Continual) بود.
نکته بسیار مهم در استانداردهای ISO:
در آخرین نسخه استانداردهای ISO (مانند ISO 9001:2015)، عبارت اصلی به کار رفته “Continual Improvement” است. اما در ترجمههای فارسی و همچنین در مفهوم، این عبارت هم معنای ترکیبی از هر دو را در نظر گرفته دارد.
