کار با جرثقیل ها یکی از مخاطره آمیزترین فعالیت های ساختمانی می باشد که باید نکات ایمنی جرثقیل را در حین کار رعایت کرد. آشنایی با نکات ایمنی جرثقیل برای هر بازرس HSE، مهندس ساخت و ساز و یا یک علاقه مند به این حوزه لازم و ضروری است. در این مقاله انواع جرثقیل ها، حوادث مربوط به جرثقیل ها، نکات ایمنی جرثقیل و پارامترهای مشخصه آن بیان شده است.
تعریف جرثقیل:
جرثقیل دستگاهی است که بتواند بارهای سنگین را در حالت معلق در امتداد قائم و افق جابجا نماید.
انواع جرثقیل:
1- جرثقیل های متحرک
2- جرثقیل های سیار
انواع جرثقیل متحرک:
جرثقیل سقفی (Ceiling crane)
جرثقیل دروازه ای (Gantry crane)
جرثقیل برجی (Tower crane)
جرثقیل بازوئی (Jip crane)
جرثقیل دروازه ای گردان (Portal crane)
جرثقیل نیمه دروازه ای (Semi-Gantry crane)
جرثقیل دیواری (Wall crane)
جرثقیل سقفی (Ceiling crane)
جرثقیلی است که بر روی دو ریل موازی قرار می گیرد که در ارتفاع مناسبی از سقف کارخانه مستقر شده است . این نوع از جرثقیل قادر است بار را در دو جهت افقی و عمودی جابجا کند.
جرثقیل دروازه ا ی (Gantry crane)
جرثقیل متحرکی است شبیه جرثقیل سقفی که بر روی دو پایه خرپایی شکل سوار است. این جرثقیل مجهز به چند بالابرنده عمودی بار می باشد.
جرثقیل برجی (Tower crane)
این نوع جرثقیل از یک برج عمودی مشبک که پایه های آن به صورت دروازه ای روی ریل هایی در سطح زمین قرارگرفته تشکیل شده است. این جرثقیل قابل حمل و خودمونتاژ می باشد و معمولاً در مکان هایی که باربرداری مکرر در فضای محدود انجام می شود، استفاده می گردد.
جرثقیل بازویی (Jib crane)
این نوع جرثقیل ثابت یا گردان است که دارای بازویی افقی یا مایل بوده و کابل نگهدارنده بار به وسیله بازوی مزبور نگهداری می شود.
جرثقیل دروازه ای گردان (Portal crane)
بالابری است از نوع دروازه ای بدون و اگن متحرک و از یک پایه مکعبی شکل مشبک تشکیل شده که بر روی ریل هایی در سطح زمین حرکت می کند.
جرثقیل نیمه دروازه ای (Semi-Gantry crane)
این جرثقیل مشابه جرثقیل دروازه ای بوده با این تفاوت که چرخ های یک سمت انتهای پل حمال آن روی ریلی که در زیر سقف یا لبه دیوار کارگاه نصب شده قرار
می گیرد و کار جابجایی بار را در مسیر ریل ها انجام می دهد
جرثقیل دیواری (Wall crane)
این جرثقیل از یک تیر خرپایی شکل افقی تشکیل شده که معمولاً بر روی آن یک اتاقک متحرک قرار رفته که کار بالا بردن و انتقال بار را انجام می دهد.
انواع جرثقیل سیار
جرثقیل نصب شده بر کامیون یا یدک کش (Truck crane)
جرثقیل نصب شده بر واگن ریل دار (Locomotive crane)
جرثقیل نصب شده بر خودروهای چرخ زنجیری (Crane crawler)
جرثقیل نصب شده بر روی شاسی چرخ دار (Chassis crane)
حوادث مربوط به جرثقیل
در صورت عدم رعایت اصول ایمنی جرثقیل ممکن است مشکلات و حوادثی از قبیل موارد زیر برای نیرو و تجهیزات کار پیش بیاید:
- چپ کردن جرثقیل به علت سنگین بودن بیش از اندازه بار و عدم توجه به مرکز ثقل
- سقوط بار به علت سنگین بودن بیش از اندازه بار و پاره شدن سیم بکسل
- برخورد جرثقیل با افراد به علت عدم دید کافی اپراتور جرثقیل
- برخورد با اجسام ثابت به علت عدم دید کافی اپراتور جرثقیل
- برخورد با خطوط انتقال نیرو به علت از دست دادن تعادل جرثقیل و
- عدم رعایت فاصله ایمن با خطوط انتقال نیرو
اصول و پارامترهای مهم در ایمنی جرثقیل
1- شناسایی جرثقیل:
اولین گام رعایت ایمنی جرثقیل و کار با آن شناسایی نوع و اطلاعات مهم جرثقیل هاست. کلیه جرثقیل های متحرک بایستی دارای یک صفحه شناسایی روی کلیه قسمت های اصلی باشند. این صفحه شناسایی شامل اطلاعاتی مثل کارخانه سازنده، شماره مدل دستگاه، شماره سریال و وزن آن قسمت می باشد.
2- اهمیت ظرفیت بار در ایمنی جرثقیل:
در خصوص هر جرثقیلی کارخانه سازنده باید گواهینامه آزمایش فنی راصادر کند و در آن میزان بار مجاز (SWL) را ذکر نماید. رعایت کردن بار مجاز متصل شده به آن یکی از عوامل مهم جلوگیری از حوادث و خطرات است.
3- نشانگر وزن
از دیگر بخش های مهم یک جرثقیل برای حفظ و رعایت ایمنی، سلامت دستگاه نشانگر وزن است. این نشانگرها معمولاً برای نشان دادن وزن بار استفاده می شود طرز کار آن ها بدین صورت است که در حالتی که بوم باز شده و یا زاویه آن تغییر می کند این نشانگر به طور اتوماتیک وزن بار را در دو حالت در ارتفاع و طول بوم نشان می دهد.
4-سبد بالابر
سبد بالابر نیز باید از نظر ایمنی و استاندارد مورد تایید باشد. هم چنین قلاب کمربند ایمنی افراد داخل سبد می بایست به قلاب جرثقیل وصل گردد.
فایل آموزشی در این راستا توسط گروه مشاوران شرکت OSP جهت بهره برداری افراد مشتاق و جویای علم تهیه شده است.
